200 years Dutch-speaking education in Brussels

With the ‘Van kabas tot rugzak’ exhibition, the Archive and Museum for the Flemish Living in Brussels (AMVB) told the story of the ups and downs of the 200-year history of Dutch-speaking education in Brussels.

Donkere jaren 80

De twee herinneren zich maar al te goed in welke toestand het Nederlandstalig onderwijs zich bevond in de donkere dagen van de jaren 80. “Toen ik in 1987 directeur werd, hadden wij 210 leerlingen, terwijl het minimum op 190 lag”, zegt Vandermot. “We waren dicht bij een sluiting, net als veel andere Nederlandstalige scholen in Brussel.” “Een extra probleem was dat leerlingen uit de Rand niet meer met de buurttram naar Brussel kwamen om les te volgen”, voegt Van Buyten toe. “In de Rand is men immers ook scholen beginnen bouwen vanaf de jaren 50.”

“Het was toen belangrijk om als Nederlandstaligen in Brussel aan hetzelfde zeel te trekken, ook over politieke grenzen heen”, merkt Vandermot op.

Piet Vandermot en Ludy Van Buyten

In 2021, Dutch-speaking education in Brussels faced a shortage in space. That was not always the case. Many schools have had to close over the years, and more often than not these were Dutch-speaking schools. Making your own choice of what to study was unheard of until recently. The motto was ‘Fall in line with everyone else’. The way it all unfolded was set out in the exhibition.

We visited it with Piet Vandermot and Ludy Van Buyten. Both had attended school in Brussels when they were kids. Van Buyten became secretary-general of the Department of Education, and Vandermot director general of the Sint-Goedele school group in Brussels. They have seen significant development in capacity and quality in the past 50 years, since the 1980s.

In 1984, the number of Dutch-speaking pupils in Brussels fell to an all-time low. But thanks to the construction of 70 Dutch-speaking nursery schools and day care centres since 1971, that year marked a turning point. The increase in population and the good reputation of the Dutch-speaking school system are responsible for enormous growth since that time.

“Lerarentekort is existentiële uitdaging”

Bij de tweehonderdste verjaardag van het Nederlandstalig onderwijs in Brussel vinden Vandermot en Van Buyten het vooral belangrijk om naar de toekomst te kijken. “Het lerarentekort stelt ons voor een existentiële uitdaging”, zegt Vandermot. “Hoe krijg je voldoende mensen voor de klas, zonder in te boeten op kwaliteit? Hoe herwaardeer je het leerkrachtenberoep?”

“Brussel is een complexe regio”, zegt Van Buyten. “De samenleving verandert voortdurend, en in Brussel zelfs misschien sneller dan elders. Het blijft een zaak van kort op de bal te spelen.”

Brussel is een laboratorium voor het onderwijs. Dat is al zo sinds de transmutatieklassen die Karel Buls opzette, waarin je zowel in het Nederlands als in het Frans les kreeg. “Voor de toekomst is er een nieuwe visie nodig met dezelfde spirit”, zegt Vandermot. “We zien dat nu al in campussen als Comenius in Koekelberg en de Tienerschool in Anderlecht. Leerkrachten zijn daar eerder coaches en leerlingen werken zelfstandiger. Dat is de richting die we uit moeten en Brussel moet daar het voortouw in blijven nemen.”

Over de expo ‘Van kabas tot rugzak’

In 1822 werd het door Willem I uitgevaardigde Taalbesluit ook in Brussel van kracht, het startschot voor het Nederlandstalig onderwijs in Brussel. Sindsdien kende het Nederlands als onderwijstaal in de hoofdstad hoogtes en laagtes: in 1914 telde Brussel maar zes klassen lager onderwijs in het Nederlands; in 2020 zaten er in totaal al 49.048 leerlingen in het Nederlandstalig onderwijs.

Met de expositie ‘Van kabas tot rugzak’ blikte het AMVB terug op die geschiedenis. De expo bracht de mensen en gebeurtenissen die hierin een belangrijke rol speelden in beeld. Daarnaast beleefden de bezoekers op een interactieve manier het schoollopen door de tijd heen.

Het AMVB (Archief en Museum voor het Vlaams leven te Brussel) verzamelt, bewaart, inventariseert en ontsluit het roerend en immaterieel erfgoed van Nederlandstalige Brusselse organisaties, personen en families. Het archief heeft een zeer uiteenlopende en rijke collectie. Daarmee wil het AMVB het Vlaamse cultuurleven in Brussel bewaren en beter leren kennen.