Avec l’exposition Van kabas tot rugzak (Du cabas au sac à dos), l’AMVB (Archief en Museum voor het Vlaams leven te Brussel) retrace 200 ans d’histoire de l’enseignement du néerlandais à Bruxelles, ponctués de hauts et de bas.
Donkere jaren 80
De twee herinneren zich maar al te goed in welke toestand het Nederlandstalig onderwijs zich bevond in de donkere dagen van de jaren 80. “Toen ik in 1987 directeur werd, hadden wij 210 leerlingen, terwijl het minimum op 190 lag”, zegt Vandermot. “We waren dicht bij een sluiting, net als veel andere Nederlandstalige scholen in Brussel.” “Een extra probleem was dat leerlingen uit de Rand niet meer met de buurttram naar Brussel kwamen om les te volgen”, voegt Van Buyten toe. “In de Rand is men immers ook scholen beginnen bouwen vanaf de jaren 50.”
“Het was toen belangrijk om als Nederlandstaligen in Brussel aan hetzelfde zeel te trekken, ook over politieke grenzen heen”, merkt Vandermot op.
En 2021, l’enseignement néerlandophone à Buxelles déplore un manque de places. Autrefois, il en allait tout autrement. Plus d’une école a ainsi dû fermer, faute d’élèves. Les établissements néerlandophones étaient les premiers concernés. Jusqu’à très récemment, le fait de choisir soi-même son orientation d’études n’était pas vraiment envisageable, on préférait bien souvent « rester dans les clous ». Vous découvrirez comment tout cela a évolué tout au long de l’exposition.
Nous l’avons visitée en compagnie de Piet Vandermot et Ludy Van Buyten. Tous deux ont été de vrais petits ketjes sur les bancs d’école bruxellois. Ludy Van Buyten a été secrétaire général du département de l’Enseignement, Piet Vandermot directeur général du scholengroep Sint-Goedele Brussel. Ils ont assisté au cours des 50 dernières années (depuis les années 1980) à de grandes évolutions tant en capacité qu’en qualité.
En 1984, le nombre d’élèves néerlandophones à Bruxelles était au plus bas. Mais grâce à la construction de 70 écoles maternelles et crèches néerlandophones depuis 1971, cette année a aussi marqué un tournant. Depuis lors, l’augmentation de la population et la bonne réputation de l’enseignement néerlandophone lui ont valu une incroyable croissance.
“Lerarentekort is existentiële uitdaging”
Bij de tweehonderdste verjaardag van het Nederlandstalig onderwijs in Brussel vinden Vandermot en Van Buyten het vooral belangrijk om naar de toekomst te kijken. “Het lerarentekort stelt ons voor een existentiële uitdaging”, zegt Vandermot. “Hoe krijg je voldoende mensen voor de klas, zonder in te boeten op kwaliteit? Hoe herwaardeer je het leerkrachtenberoep?”
“Brussel is een complexe regio”, zegt Van Buyten. “De samenleving verandert voortdurend, en in Brussel zelfs misschien sneller dan elders. Het blijft een zaak van kort op de bal te spelen.”
Brussel is een laboratorium voor het onderwijs. Dat is al zo sinds de transmutatieklassen die Karel Buls opzette, waarin je zowel in het Nederlands als in het Frans les kreeg. “Voor de toekomst is er een nieuwe visie nodig met dezelfde spirit”, zegt Vandermot. “We zien dat nu al in campussen als Comenius in Koekelberg en de Tienerschool in Anderlecht. Leerkrachten zijn daar eerder coaches en leerlingen werken zelfstandiger. Dat is de richting die we uit moeten en Brussel moet daar het voortouw in blijven nemen.”
Over de expo ‘Van kabas tot rugzak’
In 1822 werd het door Willem I uitgevaardigde Taalbesluit ook in Brussel van kracht, het startschot voor het Nederlandstalig onderwijs in Brussel. Sindsdien kende het Nederlands als onderwijstaal in de hoofdstad hoogtes en laagtes: in 1914 telde Brussel maar zes klassen lager onderwijs in het Nederlands; in 2020 zaten er in totaal al 49.048 leerlingen in het Nederlandstalig onderwijs.
Met de expositie ‘Van kabas tot rugzak’ blikte het AMVB terug op die geschiedenis. De expo bracht de mensen en gebeurtenissen die hierin een belangrijke rol speelden in beeld. Daarnaast beleefden de bezoekers op een interactieve manier het schoollopen door de tijd heen.
Het AMVB (Archief en Museum voor het Vlaams leven te Brussel) verzamelt, bewaart, inventariseert en ontsluit het roerend en immaterieel erfgoed van Nederlandstalige Brusselse organisaties, personen en families. Het archief heeft een zeer uiteenlopende en rijke collectie. Daarmee wil het AMVB het Vlaamse cultuurleven in Brussel bewaren en beter leren kennen.
